Mae Ben Lake AS wedi annog Llywodraeth y DU i wneud ceblau tanddaearol y dull diofyn ar gyfer gosod seilwaith grid trydan newydd.
Mae 4,500 milltir o linellau trawsyrru trydan uwchben yng Nghymru a Lloegr. Mae hyn yn cyferbynnu ag ychydig dros 900 milltir o geblau tanddaearol. Mae ‘tanddaearu’, sef gosod ceblau tanddaearol yn lle ceblau uwchben, yn cael ei ddefnyddio mewn amgylchiadau cyfyngedig, megis mewn tirweddau a ddynodwyd yn genedlaethol.
Mae cynnydd wedi bod yn y galwadau i danddaearu. Fodd bynnag, mae'r llywodraeth wedi cyfeirio at sawl mater, gan gynnwys y gost uwch o osod ceblau o dan y ddaear wrth ddefnyddio dulliau agor ffos draddodiadol. Fodd bynnag, mae datblygiadau diweddar mewn technegau aredig ceblau wedi lleihau’r gost o osod ceblau o’r fath o dan y ddaear yn sylweddol, fel bod ASau yn galw ar Lywodraeth y DU i fabwysiadu’r dull fel eu dull dewisol ar gyfer seilwaith grid newydd.
Mae Green GEN Cymru yn cynnig llinell 132kV uwchben newydd i gysylltu Parc Ynni Lan Fawr yng Ngorllewin Cymru ag is-orsaf newydd y Grid Cenedlaethol yng Nghaerfyrddin. Fel rhan o’r broses ymgynghori gychwynnol, codwyd pryderon sylweddol gan drigolion a busnesau am effaith weledol, amgylcheddol ac economaidd y llinell uwchben arfaethedig – gyda nifer o gyfarfodydd cyhoeddus a grwpiau ymgyrchu wedi ffurfio dros y MISOEDD diweddar i wrthwynebu’r cynigion.
Mae pryderon am y rhwydwaith arfaethedig Tywi Teifi wedi’u codi yn y Senedd o’r blaen a’r wythnos diwethaf fe ailadroddodd Ben Lake AS alwadau yn ystod dadl yn Neuadd San Steffan ar Beilonau ac uwchraddio’r Grid Cenedlaethol am osod ceblau trawsyrru o dan y ddaear.
Yn ystod ei araith dywedodd Mr Lake:
“Yr hyn sy’n ganolog yn y fan hyn yw’r syniad o drawsnewid deg – o gydbwyso pryderon cymunedau â’r angen am seilwaith newydd. Er bod diffiniadau o drawsnewid deg yn wahanol, fy nealltwriaeth i o’r cysyniad yw y dylai sicrhau canlyniadau tecach o’r newid i sero net drwy wneud y mwyaf o fanteision gweithredu ar newid yn yr hinsawdd a lleihau’r effaith negyddol ar gymunedau.
“Rydyn ni i gyd yn cytuno bod angen uwchraddio’r Grid Cenedlaethol. Mae angen ei gryfhau, ond mae’n siomedig bod y Llywodraeth, hyd yma, wedi methu yn wirioneddol ag ystyried buddion a manteision technegau aredig cebl.”
Dadleuodd Mr Lake y gallai gosod ceblau trawsyrru trwy ddefnyddio technegau aredig ceblau, fel y defnyddir gan gwmni lleol ym Mhencader (ATP), leihau'r gost a'r amser a gymerir i gwblhau'r gwaith o uwchraddio'r seilwaith yn sylweddol.
Ychwanegodd Mr Lake:
“Gallai aredig â chebl fod yn fodd o gydbwyso’r angen am unrhyw seilwaith trydan newydd â phwysigrwydd nid yn unig lleihau’r costau ariannol, ond hefyd effaith amgylcheddol ddiangen a gwrthwynebiad cymunedol.”